Niet alleen omdat die staten zoals Nederland gebiedsdelen kwijtraakten – immers, kolonialisme werd een vies woord. Maar ook omdat de multinationals met hiërarchische, bepaald niet democratische organisatiestructuren, vol scherpe, kwantitatieve top-down beheersing, hun slagen hebben geslagen en vooralsnog wel blijven slaan. 

Daarmee is een en ander veranderd. Wat bleef is de westerse gulzigheid. Het benodigde arbeidsvermogen wordt nu niet meer in de vorm van zwarte menskracht geïmporteerd met scheepsladingen aan slaven. Arbeidsvermogen komt nu binnen in de vorm van palmolie, maïs, soja en andere grondstoffen voor bioenergie. Nog altijd zwoegt de zwarte derde wereld voor de blanke. Ook als de voedselprijzen voor de armste zwarten daardoor funest hoog worden.

Is er hoop? Er zijn toch betere vormen van bioenergie? Jawel, maar de voedselverdringende variant dendert nog wel even door. En de westerse CO2-uitstoot ook. Om over overstromingen en orkanen door klimaat en zeespiegel dus nog maar te zwijgen. 

Maar niet-westerse economieën groeien toch ook? Volgens het volgende beproefde liberale recept wel: laat de sterken sterker worden, de zwakken profiteren ‘vanzelf’ mee. India bijvoorbeeld. De Tata Nano – voor nog geen 2000 euro een auto! En ‘onze’ Hoogovens in handen van Tata. Tata als de nieuwe Exxon. De rollen worden omgedraaid!

Wel, wel, een mooie hoop. Hoe zit het met de groeiende ‘ecologische voetafdruk’ per hoofd van de bevolking - ongeveer het bewijs van de groei van de economieën van China, Korea, India, enzovoort? Als het westen al op te hoge voet leeft, wat gaat er gebeuren als nog meer segmenten van de wereld op te hoge voet gaan leven? Te ‘hoog’ betekent: een te groot beslag op wat de eindige planeet aarde kan dragen – qua bodemgebruik en aantal monden, qua lucht- en waterkwaliteit, qua gevolgen van uitstoot en afval. 

Oorlogen draaien meestal om iets. Grondgebied. Grondstoffen. Brandstoffen. Het is niet moeilijk doemscenario’s te verzinnen. Het is wel moeilijk om een beweging te krijgen in onze westerse leefstijl – een beweging van ‘meer, meer, meer’ naar ‘ruim voldoende’. Maar zonder die eigen mentale mobiliteit kan het westen elke onafgedwongen terughoudendheid in India of waar dan ook wel vergeten.

Afgedwongen zal de terughoudendheid overigens, waar dan ook, vroeg of laat toch wel worden: door smog (Mexico City, Londen, en, oeps, België), door verkeersinfarcten (Randstad), door energietekorten (electriciteitscentrales kunnen ’s zomers hun warmte niet kwijt; de inmiddels weer aardig grommende Russische beer kan gaskranen dichtdraaien), of ... een oorlogszuchtige grootmacht (Wie slaat het eerst toe, China of Exxon?).

In mijn leefstijl en politieke lijnen kan ik nu al keuzes maken. Oorlogen voorspellen is lastiger.

Rob Nijhoff