Allereerst de vraag: waarom wil je eigenlijk zomaar aan dit interview meewerken?

Ik ben gekend bij de grote diepten in mijn leven en was diep gezonken. Als ik kijk waar ik nu sta, motiveert het me ontzettend om het erover te hebben. Als ik daar ook nog eens anderen mee kan helpen, doe ik dat graag.

Je bent door grote diepten heen gegaan. Kan je daar meer over vertellen?

Vanaf een jaar of zeventien ging ik de gevangenis in en uit. Dat waren steeds korte periodes.

Ik groeide op in een omgeving waar ik mijn gevoelens niet hoorde te uiten. Doordat ik die emoties toen ging opkroppen, ging ik dingen doen die de grenzen ver over gingen. Mijn verslaving was de coping die ik had om te overleven en om op die manier niet bij mijn kwetsbare ‘ik’ te komen. Ik had het gevoel dat ik me groot moest houden. Daarmee heb ik veel mensen beschadigd. Tot negen jaar geleden ging ik daardoor de gevangenis in en uit.

Op wat voor manieren heb je mensen beschadigd?

Als ik onder invloed was gingen de remmen snel los. Als de kleine ‘ik’ dan geraakt werd, werd ik snel boos en zette gelijk een tegenreactie in: bijvoorbeeld diefstal, agressie en van alles dat niet mag. Ik kon mezelf niet in bedwang houden. Van die dingen die ik gedaan heb, moet ik nu nog steeds herstellen. Zo sta ik op het moment wel in de maatschappij, maar zit ik nog onder TBS met voorwaarde.

Wat brachten de tijden dat je in de gevangenis zat jou? Waren dat positieve of negatieve dingen?

Zo, dat is een goeie…. In mijn jonge jaren bracht de gevangenis niks goeds. Mijn gedrag ging namelijk veel verder dan alleen maar een auto stelen of geweld op straat; het had met iets geestelijks te maken. Dat was bij mij helemaal niet op orde. Ik ging ongezond gedrag vertonen, doordat ik scheef was gegroeid. Maar justitie werkt zo: sluit hem maar op, geef hem een straf en als hij die straf heeft uitgezeten, mag hij weer de maatschappij in. Maar die geestelijke problematiek blijf je dragen, daar is geen aandacht voor. Daardoor sta je even buiten de gevangenis, maar sta je na een korte tijd alweer binnen. In de tussentijd worden de problemen alleen maar groter. Je netwerk valt weg, je raakt al je vrienden kwijt, je komt in de schulden. Al die zorgen komen bovenop die psychische problemen die je al had.

Hoe ging jij met die sfeer in de gevangenis om?

Ik had er veel moeite mee en probeerde me voor te doen als iemand die ik niet was. Je moet namelijk een masker opdoen, anders red je het niet. Er zijn altijd ogen in de gevangenis, het zijn leeuwen die een prooi ruiken. Je hebt bijvoorbeeld veel met afpersing en intimidatie te maken. Dan moet je heel sterk in je schoenen staan om staande te blijven. Op een gegeven moment wist ik: de knop moet om. Ik kon zo niet verder.

 Kees besloot dat de knop om moest toen hij rond de veertig jaar was. De aanleiding daartoe was een wonderbaarlijke genezing van zijn jonge dochter. Het zette hem ertoe aan om zijn leven aan God te geven en zijn leven te veranderen.

Wanneer was het moment dat die knop om ging?

Dat was ongeveer tien jaar geleden, mijn dochtertje, die toen nog een baby was, werd ernstig ziek. Rond de tijd dat ze begon te kruipen zat ik in een verslaving en lagen er wel eens pakjes coke door het huis heen. Ergens wist ik wel dat ze bij die dingen kon, maar de verslaving was belangrijker voor mij. Op een dag kwam ik thuis en ik keek haar aan en merkte dat ze niet meer mij aan kon kijken, maar dat haar ogen voorbij draaiden. Het bleek dat ze van de coke had genomen. Daarna volgden zes maanden lang onderzoek in het ziekenhuis. Ze bleek een tumor te hebben. Mijn geweten kon me niet loslaten dat ik niet goed had ingegrepen. Ze bleef een heel jaar in het ziekenhuis. Mijn ex en andere mensen vertelden me dat ik mijn leven moest veranderen en het aan God geven. Ik bleef echter steeds maar teruggaan naar de drugs.

Een jaar later mocht ze naar huis, omdat de artsen echt niks meer konden doen. Op een dag zat ze thuis voor de TV. Toevallig kwam de Evangelische Omroep voorbij. Een dominee op TV zei: als je thuis zit en je bent ziek, strek dan je handen naar de TV. Ik zag mijn dochter met haar ogen dicht en gestrekte armen naar de buis. Een week later gingen we naar de dokter en bleek: de knobbel in haar hoofd was alleen nog maar een litteken geworden. Toen besefte ik: ik moet mijn leven veranderen.

Hierna volgde een lange en intensieve periode van herstel voor Kees. Na een zware terugval belandde hij in de detentie met een TBS-periode. Kees besloot de straf te accepteren en het aan God over te geven.

 In de gevangenis kwam ik tot bezinning. Ik raakte echt de grond en van daaruit heb ik hulp gezocht. Een dominee in de gevangenis kwam toen daarbij kijken. Hij had wel oog voor mij. Ik ging in de gevangenis God zoeken. Elke dag las ik de bijbel en daarnaast praatte ik veel met de dominee. Ook zag ik dat vele anderen hun hart openstelden voor God en tot geloof kwamen.

Tegelijkertijd brak ik van eenzaamheid en verlatenheid. Maar op een dag ging de bijbel open bij psalm 120: er staat dat God een schaduw is aan je rechterhand. Toen brak de zon door en scheen naar binnen via het raam. Ik zag mijn eigen schaduw op de kast en besefte: als het donker is zie je geen schaduw. Maar met licht zie je het wel. God verdwijnt dus niet, maar je ziet hem alleen niet als het donker is.

Hoe kijk je terug op je tijd in de TBS en hoe ziet je toekomst eruit?

Die behandeling in de TBS-kliniek is mijn redding geweest. Ik kan God daar ook in zien. Hij was mijn motivatie om er openhartig in te gaan. De behandeling was namelijk mijn weg richting verandering. Nu weet ik wie ik ben en waarvoor ik ga. Ik heb mijn identiteit terug. Ik weet nu dat mijn kwetsbare stuk, wat ik vroeger altijd probeerde te beschermen, echt mijn kracht is.

Ten slotte: je raakte op jonge leeftijd in aanraking met criminaliteit en detentie. Wat zou je aan jongeren mee willen geven over wat je daar achteraf van hebt geleerd?

In de omgeving waarin ik opgroeide wist ik dat ik bont en blauw geslagen zou worden als ik mijn gevoelens uitte. Ik moest alles voor mezelf houden, waardoor het in de ‘ondergrond’ zijn eigen leven ging leiden. Zoiets kan voor veel jongeren gelden, want zij vinden altijd iets van zichzelf: ‘ik ben niet mooi genoeg’ of ‘die ander scoort wel en ik niet’. Dat zijn dan kleine dingetjes, maar op een gegeven moment weet je niet meer hoe je daar mee om moet gaan. Ik moest uiteindelijk veertig jaar worden om in een kliniek te belanden om toen pas te onderzoeken wie ik echt ben en wat er achter mijn acties zat. Daarom zou ik tegen jongeren zeggen: pak dus die ‘kleine’ problemen bij de wortels. Als je ergens mee zit, grijp gelijk de kans aan om erover te praten.

Nota Bene:

Kerken met stip

In zijn TBS-periode kwam Kees in contact met Hendrine Verkade. Zij is diaconaal pastor en coördinator van Kerken met Stip. Deze vereniging helpt ex-gedetineerden in contact te brengen met kerken in het hele land. Meer informatie op www.kerkenmetstip.nl

De naam van Kees is gefingeerd, zijn echte naam is bekend bij de redactie.