U sprak mooie, wijze woorden over wederzijds respect, bruggen slaan en de anderen in hun waarde laten, over de liefde van mens tot mens, en ook over vooroordelen, onverschilligheid en schijntolerantie.
U analyseerde de tijd waarin wij leven op een manier die ons als christenen aanspreekt:
"Wij leven in een verwarrende tijd, vol onvrede en onbestemde angstgevoelens. De samenleving lijkt te verloederen. Losgeslagen van oude ankers blijkt onze maatschappij niet goed bij machte om te gaan met het opbreken van vertrouwde zekerheden. Te lang zijn onrust en onbehagen weggedrukt." Ik lees het zelf zo, dat die onrust en dat onbehagen juist veroorzaakt zijn door het losslaan van de oude ankers (door secularisering en individualisering) en niet alleen door de opkomst van de multiculturele samenleving. Ik hoop, dat U dat ook bedoelde.

Toch heb ik ook wat voorzichtige vraagtekens bij Uw toespraak. Ik hoop, dat U mij dat niet euvel duidt, Majesteit.
Natuurlijk heeft U gelijk, als U zegt dat het niet kan worden gedoogd, "dat mensen elkaar krenken, beledigen en discrimineren", maar begeeft U zich niet op gladder ijs als U stelt: "persoonlijke opvattingen en eigen waarheden kunnen hiervoor nooit een rechtvaardiging zijn." Dat mensen gekrenkt worden door elkaars denkbeelden is toch - helaas - onontkoombaar in een plurale samenleving? Persoonlijke opvattingen en eigen waarheden kunnen daarvoor wél een rechtvaardiging zijn? Waar het om gaat is dat die persoonlijke opvattingen niet mogen worden gebruikt om mensen opzettelijk te beledigen en discrimineren. Het is een subtiel én cruciaal onderscheid. Ik ga ervan uit dat U dat verschil ook onderkent, maar vergeef mij, dat er toch wat lampjes bij mij gingen branden, juist nu er in de samenleving een steeds grotere neiging is om artikel 1 van de Grondwet zwaarder te laten wegen dan andere artikelen, zoals de vrijheid van meningsuiting, godsdienst en onderwijs. Ik ben zo bang, dat straks niemand meer iets mag zeggen of doen waardoor een ander zich in meer of mindere mate gekrenkt of achtergesteld voelt. Dát wordt pas intolerant.

Geachte Koningin Beatrix, U heeft gelijk als U stelt: "Eigen gelijk is niet altijd dé waarheid", maar mag ik U vragen waar U heen wilt met de stelling die U daarna verkondigt: "Waarheid ontstaat in dialoog, niet door stellingen en meningen te poneren." Dialoog moet er inderdaad veel meer komen en ik pleit ervoor dat de ChristenUnie het voortouw neemt in het slaan van bruggen met medelanders, maar dan wel met als doel om vruchtbaar samen te leven en niet om de waarheid te vinden.

Terecht stelt U vast, dat Nederland feitelijk een plurale samenleving is. "Verschillen zijn niet te ontkennen. Zij zijn een gegeven en daarmee het vertrekpunt bij elke toenadering. Wij hebben te aanvaarden dat er verschil is in karakter, etnische afkomst, geaardheid, talent en opvoeding. Onderscheid behoort tot de rijkdom van het mens zijn. Maar waar verschillen leiden tot ongelijkheid in bejegening en tot onrechtvaardigheid, is een ieder geroepen dit te bestrijden." Ik zie een gevaar in deze enigszins activistische oproep van Uw Koninklijke Hoogheid. Natuurlijk mogen mensen die anders geaard zijn of een ander geloof hebben niet gediscrimineerd worden, maar als een ieder geroepen is ongelijkheid in bejegening te bestrijden, dan kunnen de vrijheid van godsdienst en onderwijs het nog moeilijk krijgen. Dan mag een christelijke school een homoseksuele leraar of islamitische leerling niet meer weigeren. Dan kan de christelijke ambtenaar van de burgerlijke stand, die geen homohuwelijken wil sluiten wel inpakken.

Majesteit, U heeft Uw duit in het zakje willen doen van een discussie die zich dit jaar - zo is mijn verwachting - in alle hevigheid zal voortzetten. U weet ook, dat we er met z'n allen nog lang niet uit zijn.
Wij van de ChristenUnie staan voor de uitdaging ons gedachtegoed rond geestelijke vrijheid verder uit te werken én - wat misschien in deze tijd nog moeilijker is - overtuigend uit te leggen. Wij staan voor onze waarheid, onze waarden en normen, maar willen die niet opleggen aan anderen. Wel zullen wij in het komende jaar hard moeten vechten voor het recht om in eigen kring bepaalde zaken in te richten volgens onze eigen waarden en normen. Steeds meer partijen - waaronder nu officieel ook de VVD - willen morrelen aan de vrijheid van onderwijs. Zelfs bij het CDA leek die vrijheid onlangs niet meer veilig.
Laat het debat over geestelijke vrijheid, onderwijsvrijheid en - daar nauw mee verbonden - over waarden en normen, maar eens goed doorgezet worden (het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie zal haar nadrukkelijke steentje gaan bijdragen in 2003!). Wij beloven, dat wij dat van onze kant zullen doen met al het wederzijdse respect, waar U terecht voor pleitte.

Hoogachtend,

F.J.P. van Dijk
een trouwe, bezorgde onderdaan