Kerst is alweer iets van vorig jaar. Waar ging het nou om? Minimaal toch, zou je zeggen, om ‘minder geweld’. Vrede op aarde. Maar Oud&Nieuw al was, mild uitgedrukt, niet geheel geweldloos. En of nu koningin Beatrix of Doekle Terpstra verdraagzaamheid bepleit, de giftige reacties zijn niet van de lucht. Niet allochtoon of autochtoon is twee, maar onder bleke autochtonen zelf is voor of tegen een respectvolle beschaving al twee. De een ziet zo’n beschaving alleen mogelijk met, de ander alleen zonder bepaalde anderen of het recht om te kwetsen. Vrolijk Kerstfeest.

‘Samen’ dan, is dat geen mooi Kerstwoord onder dit kabinet, zeker als autochtone Nederlanders onder elkaar? Maar nee. Het kabinet heeft al zo vaak ‘samen’ dit of dat geroepen, de klefheid druipt er inmiddels af. Mag ik ook nog een beetje mezelf zijn? Een individu is toch zeker een individu en niet één zoveelste van een groep of van het vaderland? OK, de overheid moet niet alles zelf willen oplossen, op eigen houtje, dat gaat nooit lukken, het zal samen met allerlei partijen in de samenleving moeten gebeuren. Best. Maar dan ook boter bij de vis: ruimte voor eigenheid - per partij, bedrijf, school of instantie in de samenleving, en dus ook per individu. Wie te vaak ‘samen’ roept, bevordert individualisme. De ChristenUnie groeit, D66 ook. 

Wat mag Kerst dan wel zijn? Mijn Eerste Kerstdag werd bepaald niet geromantiseerd met een zoetsappige preek. Integendeel. De lofzang van Maria leek opeens bijna een politiek program. Niet door een kliekje bevrijdingstheologie op te bakken, het type ‘christen is wie bananen eet uit Nicaraqua’. Maar door te lezen wat Maria zingt: ‘Wie honger heeft, overlaadt God met gaven / maar rijken stuurt Hij weg met lege handen’ (Lucas 1:53). Die hongerlijders zijn nu eenmaal niet, ‘geestelijk genomen’, de heilbegerigen die zitten te smachten naar het evangelie voor hun ziel, maar mensen die honger lijden. En de rijken .. ja, dat zijn dus wel de mensen die zichzelf wel redden. Of dichter bij, in de woorden uit die preek: ‘iedereen die voor tenminste twee, drie dagen zich geen zorgen over z’n eten hoeft te maken’ – en dat vanzelfsprekend vindt.

Pijnlijk Kerstfeest. Oud&Nieuw was immers ook niet geheel vrij van miljoenen die alleen rijken kunnen verknallen.

Gelukkig is de overheid God niet. Maar tegenover alle onrecht staat midden in de bijbel wel dit soort revolutionaire taal. Dat moet toch te denken geven in een wereld vol leed. Geen enkele overheid kan onrecht, kan structurele onrechtvaardigheden straffeloos negeren. Omdat God zelf dat niet doet. Geen enkele andere maatschappelijke speler komt ermee weg. Wie had gedacht dat zoiets als een ‘laatste oordeel’ de laatste troost zou zijn voor verkrachte weduwen op de Balkan of in Sudan of overal waar ook de internationale gemeenschap niet beschermt?

Laat overigens ook geen enkele overheid – of wie dan ook – de illusie koesteren alles wel even op te lossen. Wie de hemel op aarde denkt te gaan vestigen, brengt steevast de hel voort, schreven Hölderlin en Popper. Laten de overheid & co., alle andere partijen in de samenleving en wij individuen zelf, vooral doen wat we zelf moeten doen, maar laten we aan God overlaten waar Hij mee bezig is. En dat is? Een revolutie die bij Maria begon. Een geweldloze revolutie. Aan anti-revolutie, een anti-gif tegen onverzoenlijkheid, tegen gewelddadige revoluties en andere agressie. Een revolutie van binnenuit. De gevolgen zijn er niet minder revolutionair om: Pilatus werd nerveus van antwoorden van Jezus; het Romeinse Rijk, gebouwd op militaire macht, ging ten onder. De  slavernij is in het westen afgeschaft (in Dubai moet een Indiër z’n paspoort nog wel eens afgeven bij zijn werkgever...), en Martin Luther King deed zijn zegje. 

Met die anti-revolutie doe je niet mee door jezelf ‘antirevolutionair’ te noemen. Die revolutie begint waar iemand zelf ontdekt niet zonder verzoening te kunnen. Die stap mag dan niet zo verheffend lijken, het voedt wel je verzoeningsbereidheid, je vergevingsgezindheid richting anderen. Het raakt het hart van ouders en het hart van kinderen. Van werkgevers en werknemers. Het kan zich soms zelfs een tijd lang vertalen in een politiek die hier en daar anderen recht doet.