Bij dit zinnetje stopte ik toen al verwonderd met lezen. Dit is goed nieuws voor de wilde zwijnen op de Veluwe! En voor de gezinnen die in liberale kringen tot nu toe vooral als een verzameling losse, voordeurdelende individuen ter sprake kwamen. En voor al die embryo’s die de felbegeerde 25^e week nog niet bereikt hebben dat ook Elsbeth Etty en haar genuanceerde NRC er ineens meer in ziet dan een klompje slijm. Wat de natuur geeft, mag niet gestoord door iets dat voorkomt uit een menselijke wilsbeslissing!

Op de Zomerschool waar de liberale Teldersstichting jonge potentiële opvolgers van Rutte (of Rita) voedert, mocht eind augustus Stefan Paas een christelijke kritiek geven op het liberalisme – zijn inmiddels bekroonde Vrede stichten is bij de staf bekend. Beroepsatheïst Philipse, kind aan huis op deze Zomerschool, zou de liberale kudde er achteraf wel weer bovenop helpen. Deze hoogbegaafde man weet immers dat er geen God is.

Die kudde zelf variëerde nogal. Er zijn jonge liberalen die de ‘conservatief’ Kinneging evenaren in studiezin, wellevendheid, koffie aanbieden, je voor laten gaan, enzovoort. Anderen veronderstelden op  nonchalante toon dat christenen Jezus gelukkig niet – zoals moslims Mohammed – voor een profeet houden over wie je nooit grappen mag maken.

Enfin, ook Stefan Paas refereerde aan de tweedeling tussen natuur en vrije keuzes, en zag die vaker in de liberale dogmatiek opduiken (zoals bij John Rawls in A Theory of Justice, de revised  edition van 1999, p491 ‘[T]he self is prior tot the ends affirmed by it’). Maar deze autonome, individuele ‘natuur’ (of een ‘zelf’) wordt zo wel een wat ongeleid projectiel. Alsof deze individuele natuur los verkrijgbaar is, vooraf aan wat dan ook. Alsof deze natuur een onontkoombare dictator is. Alsof niet elke beschaving gebaseerd is op het omgaan met dat wat natuurlijk gegeven is.

Echt, tot voor kort dacht ik dat huidige liberalen de kampioenen waren van de individuele keuzevrijheid. Zo kampioen, dat iemand die in een liberaal thuis is opgegroeid, en nu als christin door het leven gaat, mij onlangs zei dat zij pijnlijk verschil zag tussen de VVD nu en hoe zelf ooit was opgevoed. Het welbegrepen eigenbelang was bij haar ouders gemeend: het hoorde erbij om ook te investeren in de gemeenschap, in de publieke zaak, en je eigen belang dus niet te smal, individualistisch op te vatten. Nu zag ze een plattere en bijna anti-religieuze VVD ontstaan.

Maar er is hoop: inmiddels ben ik gaan twijfelen. Liberalen hebben de natuur ontdekt. Ze slaan nu wellicht even door. Maar - er gloort een evenwicht.

Rob Nijhoff