Ze zitten overal. Een vijfde colonne van onderkruipers die stiekem onze samenleving naar de Filistijnen helpt. In spiegelende kantoortorens bedenken ze hun duistere plannen. Ze willen de wereld naar hun hand zetten, zo staat in hun geheime protocol. Iedereen is tegen ze en ze krijgen van alles de schuld. Van de afbraak van de verzorgingsstaat en het lerarentekort tot het verdwenen ‘touwtje uit de brievenbus’. We noemen ze ‘neoliberalen’. Met marktwerking vermorzelen ze de sociale structuren. Voor de mens achter de cijfers is geen aandacht meer.

Net als de wijzen van Zion houden de neoliberale ratten zich goed verborgen. En ze zijn opvallend doof voor alles wat hen wordt verweten. Ze verdedigen zich niet. Misschien zijn het daarom wel de ideale zondebokken. De Correspondent fluistert over geheime genootschappen die bijeenkomen op een Zwitserse berg. Hun invloed rijkt echter ver. De hervormingen van Thatcher in de jaren ’80 en Ruttes participatiesamenleving zijn volgens De Correspondent geïnspireerd door neoklassieke denkers. 

Maar wie zijn die gemeneriken eigenlijk? En wat beweegt ze? Zou het niet fijn zijn om eens met hen in gesprek te gaan, om ze hun plannen te horen verdedigen?

Bij de neoliberale economische school kunnen we helaas niet meer te rade gaan. Die is al sinds de Tweede Wereldoorlog uitgestorven. Maar de neoliberaal is veel dichterbij dan u denkt. Er schuilt namelijk een neoliberaal in ons allemaal. Want laten we eerlijk zijn. Het kleffe, lieve beeld van de mens als relationeel wezen is slechts één deel van ons. Voor de rest zijn we de calculerende homo economicus. Spoeden ons in drommen naar het centrum als de Mediamarkt Black Friday-korting geeft. Rekenen met de zakjapanner tot achter de komma uit wat onze koopkracht volgend jaar gaat doen. En we draaien de overheid met liefde een poot uit door creatief gebruik van toeslagen, uitkeringen of belastingvrijstellingen.

Dit meer realistische mensbeeld past goed in een Bijbels-realistisch denken over de economie. We kennen allemaal het haast utopische idee van het Jubeljaar waarin de markt eens flink wordt gecorrigeerd. Maar laten we niet vergeten dat tegenover één Jubeljaar 49 jaren van ‘laissez faire’ en marktwerking staan. Ook de christelijksociale traditie erkent de disciplinerende werking van markt en de eigen verantwoordelijkheden van sociale partners. Een hoopvolle én realistische visie op de economie kan dus niet zonder een gezonde neoliberale injectie. Want neoliberaal zijn we allemaal.

Laurens Wijmenga werkt bij het Wetenschappelijk Instituut en kan weken overleven op koffie, boeken en falafel.

Elke maandagmiddag verschijnt op deze plek een nieuwe column van één van onze columnisten. Vorige week schreef Siewerd de Jong de column 'Skaffa'. Tot volgende week!