Column: Wederkeren tot de wegen van Abraham Kuyper?
maandag 19 mei 2003 12:22
Dr. B.J. Spruyt presenteerde op 8 mei jl. zijn boek "Lof van het Conservatisme". Het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie, de Mr. G. Groen van Prinstererstichting kreeg ook een exemplaar. Spruyt had voor de ChristenUnie een ´cri de coeur´. "Geliefde ChristenUnie, Keert weder tot de wegen van vader Kuyper", zo schreef hij in dit exemplaar. Dus niet terug naar Groen, dat zou je gelet op de naam van onze stichting eerder verwachten, maar naar oudvader Abraham Kuyper. Als je dat advies op je in laat werken, dan rijzen er bij mij enkele vragen. Wat is bijvoorbeeld de lijn tussen Kuyper en het conservatisme? Is er een drieslag: Kuyper, conservatisme en de ChristenUnie? Laten we deze relatie bezien vanuit de hoek van het buitenlands beleid.
Kuyper: conservatief?
Was Kuyper een conservatief politicus of premier in zijn tijd? Daar zou een historische beschouwing over te geven zijn. Dat doe ik dus nu niet. Het gaat me om het volgende. De conservatieve beweging richt haar pijlen in diverse publicaties voornamelijk op allerlei binnenlandse onderwerpen, zoals de plaats van het huwelijk, het gezin, etc. Dat zijn vanzelfsprekend belangrijke kwesties. Maar ik neem aan de conservatieve beweging niet bij de Nederlandse grens ophoudt en ook internationaal opereert. Dan doet zich de vervolgvraag voor: hoe beoordeelt het conservatisme de internationale architectuur? Verder kan ik me voorstellen dat de Nederlandse conservatieven het idee van de "pre-emptive strike" van de Amerikanen in Irak omarmen. Een idee dat president Bush vanuit de (neo)conservatieve hoek in de Verenigde Staten is aangereikt. Hier zie ik een lijn tussen de Amerikaanse conservatieven en de ChristenUnie. De ChristenUnie heeft publiekelijk zich geschaard achter het ingrijpen van de Amerikanen, ongeacht of er een VN-resolutie ten grondslag aan dit ingrijpen lag of niet. De argumentatie van het ingrijpen was dat Irak de uitvoering van VN-resoluties aan zijn laars lapte en massavernietigingswapens had. En deze wapens zijn nog steeds niet gevonden. Door de aanwezigheid van deze wapens was er "aanhoudende dreiging" zoals de juridisch adviseur van president Bush William Tafte schreef.
Of Abraham Kuyper zich net zo als de ChristenUnie -fractie ook een voorstander van deze interventie zou hebben getoond, vraag ik mij af. Als politicus was hij niet zo´n voorstander van het ingrijpen van een grote mogendheid. Voor het optreden als minister had Kuyper als antirevolutionair kamerlid het kabinet-Pierson en de minister van Buitenlandse Zaken De Beaufort verweten niet daadkrachtig op te treden in de Boerenoorlog. Dit ondanks het feit dat Pierson als een teken van solidariteit met de Boeren hun president Kruger demonstratief met het Nederlandse marineschip De Gelderlander vanuit Mozambique naar Marseille liet vervoeren.
Conservatief zijn veronderstelt dat men streeft naar stabiliteit, naar handhaving van de status quo en naar de bestaande machtsverhouding tussen staten. Ik heb de indruk dat Kuyper daar als premier niet zo mee zat. De historicus Van Hamel stelde dat "een van de voornaamste grieven tegen A. Kuyper was dat hij in zaken van Europese politiek politiek actief zocht te zijn en de leer der onthouding ter zijde stelt". Kuyper bemoeide zich heel actief met het buitenlands beleid, zodanig zelfs dat hij zijn minister van Buitenlandse Zaken Robert Melvil baron van Lynden, liet vervangen door zijn zwager W.M. van Weede van den Berencamp.
Kuyper voelde dus weinig voor handhaving van de traditionele (overigens in zekere mate zelfopgelegde) neutraliteitspolitiek. Hij zocht het informeel meer in een alliantiepolitiek met bijvoorbeeld Duitsland. Prof. Kossmann vond zelfs dat "Kuyper vijandig was aan de geest van de conservatief-liberale Hollandse kapitalisten; daarom was hij bereid de naar Duitsland verwijzende economische motieven te gebruiken voor de verdediging van een pro-Duitse politiek". Vanuit dit perspectief beschouw ik Kuyper dus niet als conversatief.
ChristenUnie: conservatieve partij?
De tweede vraag is of de C van de ChristenUnie staat voor conservatief. Als ik Spruyt moet geloven is dat niet het geval. Toch zitten met name vanuit het buitenlands en veiligheidsbeleid conservatieve trekjes, in de zin van handhaving van de bestaande situatie en grote volgzaamheid van het regeringsbeleid ten aanzien van uitbreiding van NAVO, EU en de uitzending van Nederlandse militairen in VN-operaties. Verder denk ik aan de insteek van de Kamerfractie op het gebied van defensiebeleid (geen bezuinigingen op defensie, deelname aan de ontwikkeling van het JSF-vliegtuig), de goedkeuring van de pre-emptive aanval van Amerikanen op Irak, de nadruk op de transatlantische relatie en het kernwapenbeleid. De RPF, één van de partijen waaruit de ChristenUnie is ontstaan, profileerde zich in de Kamer met name ten aanzien van Israël en ten aanzien van vervolgde christenen wereldwijd. Deze inzet lijkt sinds het vorming van de ChristenUnie te zijn verzwakt. Misschien een verkeerde indruk. Het kan ook zijn dat SGP en CDA de laatste jaren zich op deze twee punten meer hebben geprofileerd.
Kortom, vanuit het veiligheids- en buitenlands beleid gezien kiest de ChristenUnie behoudend en conservatief. Ze zou dus zo kunnen aanschuiven in een centrum-liberaal kabinet CDA en VVD.
Abraham Kuyper: een ChristenUnie-man?
De eerste conclusie was dat Kuyper op het gebied van de buitenlandse politiek geen conservatief was. De twee conclusie was dat de ChristenUnie op dit gebied wel een conservatief en behoudend voert. Tja, waarom zou Spruyt de ChristenUnie dan oproepen terug te keren naar de "gebaande weg" van oudvader Kuyper? De ChristenUnie is op buitenlands gebied toch behoudend, misschien conservatiever dan Kuyper? Er zit dus meer achter. Jawel, politiek blijft (helaas) niet beperkt tot buitenlands beleid.
Door Willem Schneider, tijdelijk medewerker van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie
Was Kuyper een conservatief politicus of premier in zijn tijd? Daar zou een historische beschouwing over te geven zijn. Dat doe ik dus nu niet. Het gaat me om het volgende. De conservatieve beweging richt haar pijlen in diverse publicaties voornamelijk op allerlei binnenlandse onderwerpen, zoals de plaats van het huwelijk, het gezin, etc. Dat zijn vanzelfsprekend belangrijke kwesties. Maar ik neem aan de conservatieve beweging niet bij de Nederlandse grens ophoudt en ook internationaal opereert. Dan doet zich de vervolgvraag voor: hoe beoordeelt het conservatisme de internationale architectuur? Verder kan ik me voorstellen dat de Nederlandse conservatieven het idee van de "pre-emptive strike" van de Amerikanen in Irak omarmen. Een idee dat president Bush vanuit de (neo)conservatieve hoek in de Verenigde Staten is aangereikt. Hier zie ik een lijn tussen de Amerikaanse conservatieven en de ChristenUnie. De ChristenUnie heeft publiekelijk zich geschaard achter het ingrijpen van de Amerikanen, ongeacht of er een VN-resolutie ten grondslag aan dit ingrijpen lag of niet. De argumentatie van het ingrijpen was dat Irak de uitvoering van VN-resoluties aan zijn laars lapte en massavernietigingswapens had. En deze wapens zijn nog steeds niet gevonden. Door de aanwezigheid van deze wapens was er "aanhoudende dreiging" zoals de juridisch adviseur van president Bush William Tafte schreef.
Of Abraham Kuyper zich net zo als de ChristenUnie -fractie ook een voorstander van deze interventie zou hebben getoond, vraag ik mij af. Als politicus was hij niet zo´n voorstander van het ingrijpen van een grote mogendheid. Voor het optreden als minister had Kuyper als antirevolutionair kamerlid het kabinet-Pierson en de minister van Buitenlandse Zaken De Beaufort verweten niet daadkrachtig op te treden in de Boerenoorlog. Dit ondanks het feit dat Pierson als een teken van solidariteit met de Boeren hun president Kruger demonstratief met het Nederlandse marineschip De Gelderlander vanuit Mozambique naar Marseille liet vervoeren.
Conservatief zijn veronderstelt dat men streeft naar stabiliteit, naar handhaving van de status quo en naar de bestaande machtsverhouding tussen staten. Ik heb de indruk dat Kuyper daar als premier niet zo mee zat. De historicus Van Hamel stelde dat "een van de voornaamste grieven tegen A. Kuyper was dat hij in zaken van Europese politiek politiek actief zocht te zijn en de leer der onthouding ter zijde stelt". Kuyper bemoeide zich heel actief met het buitenlands beleid, zodanig zelfs dat hij zijn minister van Buitenlandse Zaken Robert Melvil baron van Lynden, liet vervangen door zijn zwager W.M. van Weede van den Berencamp.
Kuyper voelde dus weinig voor handhaving van de traditionele (overigens in zekere mate zelfopgelegde) neutraliteitspolitiek. Hij zocht het informeel meer in een alliantiepolitiek met bijvoorbeeld Duitsland. Prof. Kossmann vond zelfs dat "Kuyper vijandig was aan de geest van de conservatief-liberale Hollandse kapitalisten; daarom was hij bereid de naar Duitsland verwijzende economische motieven te gebruiken voor de verdediging van een pro-Duitse politiek". Vanuit dit perspectief beschouw ik Kuyper dus niet als conversatief.
ChristenUnie: conservatieve partij?
De tweede vraag is of de C van de ChristenUnie staat voor conservatief. Als ik Spruyt moet geloven is dat niet het geval. Toch zitten met name vanuit het buitenlands en veiligheidsbeleid conservatieve trekjes, in de zin van handhaving van de bestaande situatie en grote volgzaamheid van het regeringsbeleid ten aanzien van uitbreiding van NAVO, EU en de uitzending van Nederlandse militairen in VN-operaties. Verder denk ik aan de insteek van de Kamerfractie op het gebied van defensiebeleid (geen bezuinigingen op defensie, deelname aan de ontwikkeling van het JSF-vliegtuig), de goedkeuring van de pre-emptive aanval van Amerikanen op Irak, de nadruk op de transatlantische relatie en het kernwapenbeleid. De RPF, één van de partijen waaruit de ChristenUnie is ontstaan, profileerde zich in de Kamer met name ten aanzien van Israël en ten aanzien van vervolgde christenen wereldwijd. Deze inzet lijkt sinds het vorming van de ChristenUnie te zijn verzwakt. Misschien een verkeerde indruk. Het kan ook zijn dat SGP en CDA de laatste jaren zich op deze twee punten meer hebben geprofileerd.
Kortom, vanuit het veiligheids- en buitenlands beleid gezien kiest de ChristenUnie behoudend en conservatief. Ze zou dus zo kunnen aanschuiven in een centrum-liberaal kabinet CDA en VVD.
Abraham Kuyper: een ChristenUnie-man?
De eerste conclusie was dat Kuyper op het gebied van de buitenlandse politiek geen conservatief was. De twee conclusie was dat de ChristenUnie op dit gebied wel een conservatief en behoudend voert. Tja, waarom zou Spruyt de ChristenUnie dan oproepen terug te keren naar de "gebaande weg" van oudvader Kuyper? De ChristenUnie is op buitenlands gebied toch behoudend, misschien conservatiever dan Kuyper? Er zit dus meer achter. Jawel, politiek blijft (helaas) niet beperkt tot buitenlands beleid.
Door Willem Schneider, tijdelijk medewerker van het wetenschappelijk instituut van de ChristenUnie
Reacties op 'Column: Wederkeren tot de wegen van Abraham Kuyper?'
Geen berichten gevonden
Log in om te kunnen reageren op nieuwsberichten.