Nu is het algemeen bekend dat de VS het begrip ‘soevereiniteit’ buitengewoon serieus nemen, althans waar het de Amerikaanse betreft. Zo serieus dat er in het Congres een wetsvoorstel is ingediend om een gewapende bevrijding van Amerikaanse militairen juridisch te legitimeren, mochten deze voor het Strafhof in Nederland (!) worden gedaagd. Ter geruststelling van de Nederlandse regering en onze oosterburen-met-vakantieplannen werd door diplomaten echter benadrukt dat een invasie op het Scheveningse strand heus geen realistisch scenario is.

Dit moge zo zijn, feit blijft wel dat de commotie rond het Strafhof illustratief is voor de groter wordende politieke kloof tussen de VS en Europa. Het staat immers niet op zichzelf: Er waren reeds de opzegging van het ABM-verdrag, de afwijzing van de Kyoto (milieu-)akkoorden en de protectionistische maatregelen met betrekking tot de Amerikaanse staalindustrie. Tel daarbij op de ietwat denigrerende wijze waarop door de Amerikaanse regeringswoordvoerders de militaire onmacht van Europa gedurende de acties in Afghanistan zijn getypeerd, en het wordt duidelijk waarom Europese regeringen een wat wrange nasmaak aan de eerste anderhalf jaar van Bush’ administratie hebben overgehouden. Dit geldt overigens ook voor de bevolkingen aan deze kant van de Atlantische Oceaan: in grote Europese landen als Italië, Spanje, Groot-Brittannië en Duitsland, maar ook in Rusland is de sympathie voor Uncle Sam snel tanende.

En dat is niet verwonderlijk. Sinds het wegvallen van de ‘rode dreiging’ is ten enenmale het cultuurverschil tussen de VS en Europa aan het licht gekomen. De VS zien zichzelf als de machtigste verdediger van de internationale orde: ze zijn immers op economisch en militair terrein verreweg de belangrijkste actor in deze wereld. Als ze het niet of weinig in hun belang achten handelen ze niet, en als ze wel handelen worden alle andere natiën geacht zich ook aan de ‘goede kant’ te scharen. De Europese landen daarentegen weten dat ze individueel geen grote rol kunnen spelen. Daarvoor ontbreekt op meerdere terreinen het potentieel en de schaalgrootte. Die schaalgrootte zou binnen een hechte Europese Unie misschien van de grond kunnen komen, maar zo ver is het nog niet. Wij hechten daarom aanzienlijk meer belang aan een internationale, gereguleerde orde die zorg draagt voor een stabiliteit welke we alleen niet kunnen bewerkstelligen en waarborgen.

Deze twee culturen botsen nu steeds vaker. Er groeit langzamerhand een wederzijdse onwil elkaar te begrijpen, met als resultaat dat aan twee kanten van het grote water de hakken in het zand worden gezet. Voorlopig zal iedereen dat nog wel op zijn eigen strand doen, maar het wantrouwen dat met name de VS aan de dag leggen is zorgelijk. Dat ze, meer dan andere natiën, kwetsbaar zijn in een gedeeltelijk afgunstige wereld is zeker waar.

De regering-Bush mag zich echter wel afvragen of de huidige opstelling dat fenomeen ten goede zal keren.

Door Benjamin Anker