Waarom stellen ze dit voor?

Soms is het aantal asielzoekers dat op Europa afkomt hoog, en is het echt een uitdaging om ze goed op te vangen en de asielprocedures te regelen. Dit komt door onze regelgeving, onze opvangorganisatie, de topografie van vluchtelingenroutes en de humanitaire ellende waar mensen vandaan vluchten. Soms lijkt de vluchtelingenstroom dus te hoog op een plaats en tijd. Dit is duidelijk bij Moria en bij ons eigen ter Apel. Dan lijkt het aantrekkelijk om een grote groep asielzoekers buiten Nederland op te vangen tijdens het proces van aanvragen. Dan wil iemand voor Nederland asiel aanvragen en laat Nederland hem het hele proces afwachten in een derde land. Dit gaat echter veel ongewenste neveneffecten en risico’s opleveren en het zou niet het resultaat geven wat de voorstanders voor ogen hebben.

De voorstanders van een Rwanda-deal noemen ruimte en capaciteit als argument. Iemand die de asielaanvraag doorloopt krijgt hier eerst een plek in een aanmeldcentrum en dan een AZC. Na het verkrijgen van een status huren of kopen ze dan een huis, of wordt er een huurwoning toegewezen. Op al die momenten is er krapte. Daarom willen voorstanders van een Rwanda-deal gewoon minder mensen in Nederland voor die verschillende stappen. Dit zou inderdaad minder asielzoekers in Nederland betekenen.

Bedenking: Het helpt de processen niet bepaald

Dit nieuwe beleid roept veel vragen op. Hoe loopt een asielaanvraag in Rwanda als we minder zicht op en minder contact met de aanvragers hebben? Laten we veel van de aanvragen, formulieren, interviews via de Rwandese overheid lopen, via een zeer kleine selectie van onze consulaire dienstverleners van de ambassade lopen of via IND en COA-medewerkers? Die komen we hier al tekort, laat staan kunnen detacheren. Het proces van asielaanvraag zal niet bepaald sneller verlopen. De gevolgen zijn dat het meer middelen en tijd gaat kosten, en misschien meer dwangsommen oplevert. Als iemand Nederlands asiel aanvraagt blijft dat hele proces met de waarborgen, rechten en plichten zo. Dit is alleen anders als mensen dan toch maar overgaan op asiel aanvragen in Rwanda nadat de Nederlandse procedure hen zo moeilijk of onmogelijk gemaakt is. Dit is natuurlijk heel geniepig van de initiatiefnemers.

Bedenking: onze verantwoordelijkheid voor wie bij ons asiel aanvraagt.

Ook hebben wij een verantwoordelijkheid voor diegenen die al in Nederland en hier asiel aanvragen. We kunnen weinig betekenen voor die aanvragers die nog in hun eigen land zijn. Sterker nog, we hebben alle verantwoordelijkheid voor opvangomstandigheden voor diegenen die in ter Apel e.a. opvangen zitten. Onder dit plan verplaatsen wij zelf asielzoekers en laten we ze opvangen in een derde land (niet NL of herkomstland). Wij kiezen nu voor asielzoekers verplaatsen en naar een derde land brengen. Als wij dat uitkiezen hebben wij ook verantwoordelijkheid voor wat daar gebeurt. Echter hebben we weinig controle.

Hoe ging dat ook alweer bij de Turkijedeal?

Wij hebben een akkoord met Turkije dat we Turkije betalen zodat zij asielzoekers daar houden. In Turkije zijn vluchtelingen echter gebruikt als goedkope uitgebuite arbeidskrachten, zijn ze op straat beland, zijn er mensen terug uitgezet naar Syrië (1). Van de mensen die terug uitgezet zijn naar Syrië zijn er een aantal ook als misdadigers en verraders behandeld. Dit heeft in een autocratie natuurlijk heftige gevolgen. (2) Over de jaren heen zijn de beloofde 6 miljard aan Turkije overgemaakt. Ondanks alle tekenen van misstanden is nooit heronderhandeld, en in die tijd heeft Erdogan ook een drukmiddel tegen Europa gehad.

Met de Turkijedeal in gedachten kijken naar een Rwanda-deal

Zou dat in Rwanda beter zijn voor asielzoekers die in Nederland een status aanvragen? Het land is een autocratie met een slecht rapport over mensenrechten (3) . Het regime onderdrukt en martelt eigen critici, journalisten, oppositieleden en anderen. Deze zijn ook buiten landsgrenzen gedwongen terug te keren, gedood en ook ontvoerd en sindsdien vermist. In het land wordt ook gemarteld en bijzonder slecht (4) omgegaan met slachtoffers van mensenhandel, wat bij asielzoekers ook een terugkomend thema is. In Rwanda zijn er juist veel factoren als werkeloosheid en dakloosheid die juist nieuwe mensenhandel en slavernij in de hand werken (5) .

Laat het nu dan duidelijk zijn wat de mogelijke Rwanda-deal en veel andere discussies over het uitbesteden van vluchtelingenopvang eigenlijk is. Er wordt al een groot deel van de vluchtelingen opgevangen in de regio, en maar een fractie bereikt Europa en Nederland. Toch is de grijsgedraaide plaat van “opvang in de regio” weer de retoriek die gebruikt wordt om een Rwanda-deal te rechtvaardigen. De Rwanda-deal is echter niet opvang in de regio, want het verplaatst veel verschillende aanvragers van asiel naar Rwanda. Opvang in de regio is veel in buurlanden van het land van herkomst, dus veel Syriërs in Jordanië opvangen.

Dit is een wassen neus en is weglopen van verantwoordelijkheid en mensen overlaten aan hun lot terwijl we alle risico’s zien. De asielprocedure loopt nu al moeilijk met het IND en COA, en er is geen reden om aan te nemen dat die makkelijker of sneller zal gaan als het wordt uitbesteed aan Rwanda. Voor velen zal het uitbestede en verplaatste afwachten van een asielprocedure dus in feite een enkele reis zijn. Bij Denemarken en het VK is al sprake van een afspraak met een derde land, maar het VK is al tegengehouden door het Europese Hof voor de Rechten van de Mens en heeft dus nog niet kunnen uitzetten naar Rwanda. (6)

Daarom is er een duidelijke oproep in dit opiniestuk. Begin niet aan zo’n opvang in een 3e land met meeste landen die het zo zouden willen. Dit is gewoon een slecht plan met risico’s en kosten en ontloopt onze verantwoordelijkheid voor wie bij ons aankloppen om asiel. De hoeveelheid asielzoekers fluctueert nou eenmaal, en daar hebben wij mee om te gaan. We moeten met elkaar antwoorden vinden met opvang, asielprocedures en goede diplomatie, maar dit uitbesteden aan autocratieën is niet het antwoord.