Misschien ken je het wel. In the heat of the moment ontbreken de woorden. Later vallen je dan allerlei gedachten in. Had ik dit of dat maar gezegd...

Plaats van handelen was Stadscafé de Observant in Amersfoort. Daar spraken afgelopen vrijdag Theoloog des Vaderlands Stefan Paas en ChristenUnieleider Gert-Jan Segers over het boek Geordende globalisering. Auteur Lambert Pasterkamp brak een lans voor het bewaren van de onderlinge vrede in deze tijd van mondialisering. In zijn reactie benadrukte Paas dat, wat hem betreft, gerechtigheid belangrijker is dan vrede. Hij citeerde de kerkvader Augustinus: ‘koninkrijken die de gerechtigheid opzij schuiven, zijn niets meer dan roversbenden’. Ter illustratie voerde hij Orbáns Hongarije op. Dat zou toch maar een roversbende zijn, als ze zich niet voegen naar Europese besluiten over vluchtelingen. Ze hebben toch getekend bij het kruisje van het EU-verdrag.

Tijdens de borrel na afloop bedacht ik mij dat een auteur helaas niet ter sprake was gekomen. Filosoof Herman Dooyeweerd, een belangrijke inspiratiebron voor christelijke politici, schrijft dat de staat is gefundeerd op een geweldsmonopolie. Anders gezegd: zonder vrede is er geen staat. Maar daar stopt Dooyeweerd niet. De staat, zo stelt Dooyeweerd verder, vindt zijn bestemming in het vestigen van gerechtigheid. In Dooyeweerds definitie van de staat klinken echo’s door van (alweer) Augustinus. Die schreef dat de overheid primair tot taak heeft de vrede op aarde te bewaken. Die aardse vrede is bij Augustinus negatief geformuleerd, namelijk als het ontbreken van strijd. Ze moet niet worden verward met de hemelse vrede die alleen God kan geven.

Een tweede nabrander was dat het Verdrag van Europa weliswaar over veel gaat, maar juist niet over vluchtelingen. Wel is in dit verdrag vermeld dat democratie en rechtstaat de waarden zijn waarop Europa berust. Daarmee wordt gemarkeerd dat de EU begon als vredesproject. Door democratische spelregels te buigen en rechters hun onafhankelijkheid af te nemen kunnen spanningen ontstaan die in het ergste geval tot dictatuur of oorlog kunnen leiden. De recente Europese geschiedenis laat zien dat dit geen denkbeeldig gevaar is. Het is goed dat Orbán zich hierover moet verantwoorden, te meer daar de Pax Europeana Hongarije niet is opgedrongen. Ze hebben getekend bij het kruisje.

Dus toch, eerst moeten we in vrede wortel schieten voordat het recht kan opbloeien. Die drang om te wortelen is sterk, juist in deze onzekere tijd waarin de wereld op drift is. Zoals drie joodse wijzen uit de ultieme smeltkroes New York het rapten: ‘I kick it root down, I put my root down’.

Laurens Wijmenga werkt bij het Wetenschappelijk Instituut en kan weken overleven op koffie, boeken en falafel.

Elke maandagmiddag verschijnt op deze plek een nieuwe column van één van onze columnisten. Vorige week schreef Anja Haga de column 'Klimaatgekkies'. Tot volgende week!