Wat hebben ANWB en overheid bijvoorbeeld te maken met mijn autogordels? Hoezo zouden die verplicht moeten zijn? Mag ik als brave burger zelf niet meer uitmaken of ik wel of niet me in de gordels bevestig? Kan de gemiddelde Nederlanders zelf niet op het idee komen dat het vastgespen ener autogordel zijn veiligheid bevordert? Blijkbaar is het vertrouwen in de burger zo groot dat het de ketening van de bestuurder – en tegenwoordig ook alle andere ingezetenen - van overheidswege verplicht moet worden gesteld.
Problematisch aan de strafbaarstelling van het ongegordeld door het rijdende leven gaan is met name dat geen beroep wordt gedaan op ’s mensen eigen verantwoordelijkheidsbesef. Men hoeft zelf niet meer na te denken over het waarom van de autoriem. Wat rest is een boze blik op de weg naar de overheid. Die is de boeman want die perkt de vrijheid in. Die stuurt boze agenten op eerzame lieden af in de ondankbare, maar tegenwoordig weer o zo nodige taak tot handhaving. Dus enerzijds gaat de autobesturende burger de overheidsbestuurders zien als verplichtende vrijheidsberovers, anderzijds wordt geen beroep gedaan op het plichtsbesef van de burger. De morele overwegingen van de burger worden de kop ingedrukt, de juridificatie van de samenleving gaat vrolijk door, in weerwil van alle dereguleringstaal van politici.
Onlangs hoorde ik dat nu ook fietshelmen voor kinderen verplicht gesteld moeten worden. Mogen ouders niet zelf bedenken hoe ze voor de veiligheid van hun kinderen zorgen? Of houdt de ANWB zichzelf zo bezig om het eigen bestaansrecht te bewijzen? Dat lijkt erop, zeker nu gebleken is dat een fietser met fietshelm op meer kans maakt op ongelukken… (Trouw 14 september 2006).
Hoe dit ook zij, het is raadzaam voor de initiatiefnemers van nieuwe regelgeving als ook eens aan alle negatieve neveneffecten wordt gedacht. Als voorbeeld kan hier het – in navolging van de gordels - verplichte kinderzitje worden genoemd. Door het kinderzitje in auto’s verplicht te stellen voor kinderen, liggen nu hele scholen dagelijks vol met grote, logge, zwarte stoelen. Hierdoor moet weer extra geïnvesteerd worden in garderobes. De kinderen sjouwen zich daarnaast welhaast een breuk om de stoeltjes – na die eerst uit de schoolbus te hebben gedemonteerd - in school te krijgen. Bovendien zijn er weer extra busjes nodig omdat er minder kinderen in een busje passen vanwege de vele zitjes. Het hoeft geen betoog dat met name het bijzonder onderwijs hieronder te lijden heeft. Dus een oproep aan bestuurders: probeer voortaan de gevolgen van bepaalde goedbedoelde, maar soms wat paternalistisch overkomende acties in te schatten. En besef mede dat de burger niet uit zijn morele slaap wordt gewekt door allerlei opgelegde maatregelen. De ANWB mag zijn punt gescoord hebben, de burger verleert zelf na te denken.
Misschien heeft deze regelzucht te maken met de storm en drang alle risico’s uit onze samenleving te willen uitsluiten. Wellicht goed om erop te wijzen dat het onmogelijk is om een volkomen veilige maatschappij te creëren. Gebrokenheid en kwetsbaarheid horen erbij – sinds de zondeval. We mogen dan leven in wat de oude Grieken nu een ‘verzekeringspolis’ zouden noemen, we blijven vatbaar voor ongelukken.
Recentelijk kwam dat ook weer naar voren bij het trapincident in Utrecht. Op de val van de trap reageerden veel mensen in de trant van ‘dat moet toch niet kunnen gebeuren’ of ‘de gemeente moet die trappen wel goed onderhouden’. Een verstandige heer zei dat de twintig lieden op de trap zelf ook wel hadden kunnen bedenken dat een oude houten trap hun gehos op den duur niet zou houden. Wellicht een nuttig advies voor Gert Schutte, die de onderzoekscommissie gaat leiden.

Geert Jan Spijker, WI ChristenUnie